O Courel, luns 31 de outubro

A Lagoa de Lucenza-Formigueiros

O derradeiro día de andaina nesta escapada de Santos lévanos á localidade da Seara, punto de partida do roteiro á Lagoa de Lucenza. Para chegar á Seara, subimos de novo ao alto do Couto e baixamos polo fermosísimo val de Ferramulín e continuamos pola estrada que une esta aldea coa Cruz de Outeiro.

Para tomar o camiño que une A Seara coa lagoa, debemos saír da aldea e cruzar a ponte a esquerda da cal se atopa o inicio da senda. Iniciamos o camiño atravesando pronto o regato Selmo e no quilómetro 1,3 cruzamos o regato que baixa da Lucenza e Porto Murelos polo pontón de madeira da Lomeira.

Ao saírmos da ponte o camiño circula flanqueado por dous altos valados de pedra e a subida é bastante forte agás nos últimos 200 m. Dende este punto, volvendo a cabeza, é posible contemplarmos un dos maiores saltos de auga da serra: a fervenza de Navaregas de preto de 70 metros.

Despois dunha forte subida onde os máis pequenos se portaron maravillosamente (Irene, Carla, Jose, Eloi, Antón…) o sendeiro xira a esquerda e baixa algúns metros, cruzamos a pé o pequeno regato do Lago, case seco e subimos outros 30 m ata a cunca onde se atopa a lagoa. A lagoa desfortunadamente estaba seca. Esta é una lagoa de 70 m de diámetro e de orixe glaciar e a súa antigüidade remóntase ao Plistoceno Superior, hai máis de 16 000 anos. O percorrido ata este punto é de 2,8 quilómetros.
Despois dunha breve parada para recuperar forzas un pequeño grupo (Beitan, Manuel, Eloi, Tomás, Miguel, Martín, José y Fernando) decide seguir subindo ata coroar o cumio do Courel, o pico Formigueiros.

Para iso, ascendemos ata a Campa da Lucenza e despois pola pista, en continuo e suave ascenso, chegamos ata a base do Teso das Papoulas dende onde temos unha excelente vista da Devesa da Rogueira dende arriba e o pico Formigueiros a nosa dereita. A continuación, a pista inicia un descenso moi pronunciado en zigzag, nun tramo que non chega aos 300 metros, ata o lugar da Boca da Rogueira. A partir de aquí vai máis ao chan para bordear o monte Formigueiros ata saír a unha bifurcación: o ramal da esquerda leva ao Alto do Couto, pero o percorrido descrito segue de fronte sen desviarse.

Seguimos deixando ao sur o Val de Visuña e rodeamos a base de Formigueiros. Aquí se produce unha escisión do grupo (Betina, Manuel e Eloi renuncia á ultima ascensión e inician o descenso cara a Seara). O retso, campo a través sube os 300 metros de ascenso final coroando o Monte Formigueiros a 1639 m de altitude.
Dende aquí, tras facer unhas fotos comezamos o descenso, acusado durante o último quilómetro, case monte a través por unha especie de pista cortalumes ata o camiño da campa da Retorta e paralelos ao rego do Pontón chegamos de novo ao noso punto de partida. Recuperamos líquidos en casa Carrete, na Seara. De regreso ao camping paramos para ver a fervenza de Vieiros, excelente e máxico salto de auga. En Seoane esperábanos un cocido de despedida. Voltaremos!!.

O Courel, Domingo 30 de outubro

A Devesa de Rogueira

Tamén 9 anos despois e tras a primeira toma de contacto do día anterior quedamos no alto do Couto sobre as 12 da mañá para iniciar a ruta da Devesa de Rogueira, unha das máis famosas do Courel e que xa fixeramos hai 9 anos noutras condición climatolóxicas e tamén de idade, sobre todo dos pequenos.
A diferenza de entón o día estivo espléndido, soleado, sen frío aínda que dentro da Devesa a humidade era alta. Rafa e Iolanda sumáronse dende Becerreá cuns amigos. Percorremos o bosque autóctono máis importante de Galicia (en soamente 200 hectáreas alberga máis de 1000 especies botánicas diferentes) pola parte alta ata as Fontes do Cervo ou da Fame, de grande sona entre as xentes das aldeas de arredor. Aquí bebemos algúns dos dous mananciais (de augas calizas un e ferruxinosas o outro) antes de proseguir o sendeiro ata o miradoiro de Polín onde comemos os bocatas e fixemos as fotos de rigor. Pouco despois atacamos a forte baixada polo cerne do bosque ata a aula da natureza de Moreda onde chegariamos arredor das 15:15 os primeiros.
Unha vez todos reunidos regresamos a Seoane a repoñer líquidos e ver o partido do Celta que, por terceira vez consecutiva este ano, deunos unha boa alegría. Día redondo.

O Courel, sábado 29 de outubro

Os Sequeiros de Mostade

O sábado pola tarde comezamos a quentar as pernas facendo un pequeno roteiro arredor do camping de Seoane.

Esta ruta comeza na aldea de Esperante, xusto a carón do camping cunhas pequenas ascensións que nos van levar ata a aldea de Mostade onde existe un conxunto bastante importante de sequeiros de castaña. Este punto atópase no quilómetro 17 da grande ruta do río Lor (GR-8).

Os sequeiros son construcións de pedra e madeira de castiñeiro onde se secaban as castañas para poder consumilas ao longo do ano. O proceso de secado pode durar entre 20 e 25 días, enriba dun entrabado de paus de castiñeiro debaixo do cal se facía unha pequena fogueira para acelerar o secado. As castañas eran secada con casca e logo de se secar métense nun saco e pásanse polo pisón para separa la casca e limpalas. Xeralmente as de mellor calidade eran vendidas e o resto consumidas na casa ou dadas aos animais.

Neste treito da ruta, flanqueados por enormes castiñeiros pasamos por unha zona do souto cunha rede no chan empregada para recoller as castañas unha vez vareadas. De aquí baixamos cara o Val da Faia por onde discorre o río Lor ata o punto de partida na ponte de García na entrada do acampamento.

A distancia total percorrida foi duns 5 km e levounos aproximadamente dúas horas, tempo que tiñamos ben establecido xa que a volta esperábanos un magosto animado por un gaiteiro un tamboril e un bombo, ao que se uniron dous pandereiteiros (máis ben un pandereiteiro consumado e un aprendiz) espontáneos.

Outono no Courel, 9 anos despois: magosto, pandeiretas, liques primixenios e tamén Tenerifes

Do sábado 29 ao martes 1 os Palmeiráns regresamos, 9 anos despois, ao camping de Seoane do Courel. A verdade é que non puidemos ter máis sorte. Fixemos 3 rutas, unha circular polos arredores do camping, os sequeiros de Mostade, o sábado pola tarde, a Devesa de Rogueira o domingo e a Lagoa de Lucenza e o pico Formigueiros o luns. O tempo magnífico o bosque maxestuoso e moito tempo para latricar, comer, beber e perderse. Pásovos unhas fotos para que fagades boca e as crónicas en breve.

Bicos para tod@s
Eu

Roteiro pola Costa da Morte: Etapa 1 Neaño-Corme

19-agosto-2011. A primeira etapa parte do Km 0 en Neaño. Saimos contra as 10 da mañá cara a Ponteceso pola estrada AC 430. Este tramo duns 2 km faise pola beirarrúa e imos contamplando a man esquerda o esteiro do Anllóns, coa súa imponente frecha dunar, lugar de importancia comunitaria (LIC). Ao chegar a entrada de Ponteceso, sobre a ponte do río Anllóns xiramos pola beira dereita do río onde a casa natal de Eduardo Pondal. Fixemos unhas fotos e proseguimos por un sendeiro sinalizado pola beira do río rodeando o esteiro ata acadar as primeiras dunas. Atravesamos o complexo dunar deixando a esquerda illa dos Cagallóns e gabeamos un pouco pola aba do mente para ter unha boa vista do esteiro e a barra de area, a quí chamada praia de Enmedio.

Dende aquí despois dunha pequena parada seguimos, xirando á dereita e bordeando o litoral ata a praia de Balarés. Deixamos á esquerda o illote A Tiñosa e temos a primeira gran vista da Ría de Corme e Laxe coas suas pequenas calas desertas a pesares do magnífico tempo. Chegamos a Balarés e facemos outra pequena parada no piñeiral xa que o chiringo estaba pechado. Como a uns 200 metros subiendo pola estrada que baixa á praia tomamos un sendeiro á esquerda que sube en forte pendente polo monte. Seguimos bordeando o litoral aínda que un pouco máis arredados da primeira liña de costa. Este camiño ancho sinxelo vainos levar directamente á aldea de Gondomil, onde se atopa o cébre cruceiro da Pedra da Serpe que fotografamos convintemente. De aquí baixamos cara a praia da Ermida onde despois duns metros pola senda de madeira deixamos, sen baixar ao areal para xirar a dereita e atravesar o monte que separa esta praia da vila de Corme. Aquí nos damos un baño na praia de Osmo (a auga conxelada) e seguimos por unha senda litoral ata o Porto de Corme onde finaliza a ruta.

En corme paramos despois de comer no Bar Lista onde coñecemos a este personaxe do que xa vos falei http://susolista.blogspot.com/
O seu irmán deixounos a tarde en Ponteceso onde dimos unha volta, nos tomamos unhas birras e regresamos camiñando cara o hotel. Finalmente foron uns 14 km, ruta sinxela de vistas espectaculares e algo menos de 3 horas de caminata.

COSTA DA MORTE

Xa falta menos. Aquí un pequeno relatorio da travesía que pretendemos facer. Mañá saímos cara a Corme e o venres comezamos a patear.

TRAVESÍA POLA COSTA DA MORTE. CORME-MUXÍA

1ª Etapa: Porto de Corme-Cabana, 18 km

2ª Etapa: Cabana-Praia de Traba: 16,8 km

3ª Etapa: Traba-Camelle-Arou: 9,31 km (para descansar, bañarnos se o tempo o permite ou dedicarnos a outras actividades)

4ª Etapa: Arou-Cabo Vilán-Camariñas: 22,3 km (alternativa ata Cabo Vilán 16 km)

5ª Etapa: Camariñas-Muxía (Virxe da Barca): 25 km (alternativa dende Ponte do Porto 16 km)

DESCRICIÓN DAS ETAPAS:

1ª ETAPA CORME-CABANAS

Lonxitude: 18,8 km Dificultade: baixa Duración aproximada: 4 horas

Descrición:

Saída do Porto de Corme pola rúa Del Real e Rúa da Vila de García atravesando a Praia de Osmo, praia da Ermida e costeando por riba dos cantís, bordeamos o Monte da Facha onde se atopa o cruceiro da “pedra da serpe” no lugar de Gondomil, entre A Costa e Froxán.. http://patrimoniogalego.net/index.php/2011/07/cruceiro-da-pedra-da-serpe-gondomil/

Seguimos ata a Praia de Balarés, onde podemos divisar o malecón, que se construíu para embarcar mineral de ilminita (ferro titanado) que se extraía neste lugar, e un pouco máis adiante, divisar a impresionante desembocadura do río Anllóns e a súa frecha dunar, a enseada da Insua. Paseo pola duna e subida á vila de Ponteceso, fogar de Eduardo Pondal.

Este primeiro traxecto duns 11 km aproximadamente, pódese facer en 3 horas e media contando con algunha parada para o baño.

O topónimo Ponteceso fai referencia a un paso cortado, por mor dunha antiga ponte derrubada. Tamén pode facer alusión a un trabuco ou censo aduaneiro que deberían pagar os usuarios da ponte al cruza-lo río Anllóns. A fama de Ponteceso xurde ao ser o berce de Eduardo Pondal un dos grandes clásicos da Literatura galega. O seu pai, un emigrante en Bos Aires, fixo a súa fortuna e construíu unha casa en 1820 a beira do río.

Pondal foi o último dos sete fillos, e antes da morte da súa nai, el creceu baixo a tutela do seu irmás, pai e máis vellos. Sempre estivo estreitamente vencellado á súa cidade natal, mostrando orgullo de ter nacido nela.

Eu nacín en agreste soedade,

eu nacín cabo dun agreste outeiro,

por onde o Anllóns con nobre maxestade

camiña ao seu destino derradeiro.

Eu non nacín en vila in cidade

mais lonxe do seu ruído lisonxeiro;

eu nacín cabo de pinal espeso

eu nacín na pequena Ponteceso.

O xeográfica e histórica influencia da comarca de Bergantiños é decisiva sobre o seu traballo e vai crear todos o seu mundo mítico e simbólico baseado no mundo Celta.

Podemos visitar a praza de Ponteceso, onde hai un monolito adicado a Pondal, e na que aparecen gravadas varias estrofas do seu poema “A Campana do Anllóns”. Despois paramos para observar a súa casa natal, agora habitada pola familia Valdés, descendentes do bardo. Baixamos cara o esteiro. A partir de aquí camiñamos pola AC 430, na mesma estrada ou paralelamente, deixando á zona de marisma a nosa dereita cara Balado e finalmente Cabanas. No ano 2010 púxose en marcha unha senda peonil que enlaza Ponteceso con Cabanas de Bergantiños. Veremos se a atopamos.

2ª ETAPA CABANAS- PRAIA DE TRABA

Lonxitude: 16,8 km Dificultade: baixa Duración aproximada: 3:45 horas

Descrición

Antes de iniciar a ruta levaremos un dos coches á praia de Traba, para regresar ao hotel ao final do día.

Saímos de Cabana pola estrada AC-431 para chegar ou antes posible a Laxe. Laxe foi o berce dun dos máis ilustres científicos que tivo Galicia no século XX no terreo da xeoloxía, Isidro Parga Pondal (1900-1986), fundador do Laboratorio Xeolóxico de Laxe. Atravesamos a vina bordeando a excelente praia. As dúas construcións de maior relevancia son: a casa do Arco e o templo de Santa María dá Atalaia. A primeira foi soar da familia dos Moscoso, condes de Altamira, como aínda mostran os seus símbolos heráldicos. Membros desta mesma familia foron os que mandaron construír a igrexa parroquial de Santa María dá Atalaia. Unha igrexa gótica, dunha soa nave de tres tramos, con arcos oxivais que descansan sobre semicolumnas. Subindo pola rúa do miradoiro dá Insua podemos bordear todo ou cabo de Laxe e contemplar ás excelentes vistas de Corme, Ponteceso e dá praia de Soesto que é ou noso seguinte destino, e ao que accedemos percorrendo todo ou bordo litoral. Da parroquia de Soesto foi natural Juan Antonio Posse (1766-1854), un cura liberal, represaliado por ser defensor dá constitución do 1812. Este é un areal aberto e amplo xeralmente de forte ondaxe moi debecido polos surfistas. Entre ou cabo de Laxe e a praia de Soesto atravesaremos polo petón do Castro, unha impoñente mole granítica, e o monte Cornaceiras. Preto desta pena é onde acode a xente de Laxe a celebrar o luns de Pentecoste, a chamada Festa del Petón, seguindo unha vella tradición de vir a esperar aos romeiros que viñan andando, procedentes da festa do Espírito Santo de Camelle.
Entre Soesto e ou pequeno areal de Anado seguimos ás indicación dá ruta de sendeirismo, pasamos pola minúscula praia de cantos rodados de Cast rallón, divisando a nosa esquerda vos altos de Pena de Mórdomo, do Saltadoiro e Alto de Rascalobos. Pouco despois de Anada divisamos ou pequeno areal de Boaño e a impoñente praia de Traba coa vina de Camelle alá non fondo.

3ª ETAPA PRAIA DE TRABA-CAMELLE-AROU

Lonxitude: 9,31 km Dificultade: baixa Duración aproximada: 2 horas

Descrición da etapa:

Como sempre levamos o coche ao final da etapa, na praia de Arou. Como cambiamos de hotel podemos facer o check-in no hostal xa que a xornada é practicamente de relaxo así que non fai falta comezar a camiñar moi cedo.

Saímos de Traba. Aproveitamos para visitar o observatorio ornitolóxico da lagoa e se hai sorte e imos provistos dalgunha guía, divisar algunha especie de ave acuática interesante. Se o tempo o permite podemos darnos un baño nesta impresionante praia.

Saimos do areal de Traba pola cara oeste e collemos o sendeiro que bordeando a costa nos deixará nunha hora aproximadamente na vila de Camelle.

Convén non perder de vista no inicio da ruta as formas das rocas como a do dromedario, na punta da Cruz da Rosa o a imponente vista a esquerda do Petón da Borralla (Pena Forcada) ou a praia do Coido da Señora.

Chegamos cedo a Camelle. Perderémonos pola vila na procura dun bar onde recuperar líquidos e nos dirixiremos a ver a casa museo do Alemán no muelle da vila. Aquí produciuse un dos naufraxios máis importantes da Costa da Morte que foi o City of Agra en 1897.

O 3 de febreiro de 1897, o barco City of Agra gobernado polo capitan Mr.Frame, que levaba 71 tripulantes e dous pasaxeiros, habian zarpado de Liverpool o 29 xaneiro e a 35 millas da Coruña perderon o rumbo pola densa néboa, o vento tempestuoso que reinaba e as fortes ondas que barrian a cuberta.

Envistió co baixo da entrada da enseada de Arou, nun choque horrible que fixo quebrantar e abrir o barco en dous anacos.

A tripulacion india, chegando á loucura, clamaban a Alá e adiantábanse a ocupar os botes dificultando o salvamento que ordenaba o capitan, outros colgábanse aos paus pero un deles derrubouse, matando a moitos.

No bote, e por orde de Mr. Frame, embarcaron dous pasaxeiros, unha camareira e algúns oficiais, pero o mar embravecido esnaquizou a embarcación.

En anacos de táboas, en salvavidas ou rescatados polos mariñeiros de Arou e Camelle, puideron salvarse 32, entre eles a camareira e o terceiro oficial maquinista que unha vez salvados andaron vagando toda a noite, chegando ata Camariñas.

Por Arou e Camelle, enterráronse 29 victimas.

Os superviventes foron enchidos de atencións, comida, roupa polos veciños e posteriorme levados á Coruña. Algúns dos indios sobreviventes foron afectados de ataques de loucura.

A campá do barco foi doada pola Compañia de Salvamentos á igrexa do Espiritu Santo de Camelle.

De aquí, sairemos bordeando a costa pola senda litoral ata a praia de Arou.

4ª ETAPA AROU-CABO VILÁN-CAMARIÑAS

Lonxitude: 22 km (17 km ata Cabo Vilán) Dificultade: baixa Duración aproximada: 5 horas

Descrición da etapa:

Etapa impresionante. Ruta costeira e ben marcada que atravesa uns das paisaxes máis salvaxes da costa galega co areal do Trece e a súa duna rampante, o cemiterio dos ingleses, as pedras do bico e do oso, o foxo do lobo, para finalizar en Cabo Vilán, un dos derradeiros reductos dos Araos dos Cons, e, se cadra, continuar ata a vila palilleira de Camariñas .

Saimos de Arou por unha pista no extremo oeste na procura da estrada AC-1602 . De aquí subimos cara a costa en dirección a enseada de Santa Mariña. Antes de chegar a ella, a esquerda unha pista nos leva ao solitario areal de Trece e a duna rampante, o chamado Monte Branco. A praia de 1,250 m de lonxitude está case sempre fortemente batida pola ondaxe. O camiño a partir de aquí baixa e bordeando o litoral nos dioriximos á Punta do Boi e ao Cemiterio dos Ingleses.

The Serpent, buque-escola da Mariña Real inglesa, partía o 8 de novembro de 1890 de Plymouth, con dirección a Serra Leoa. Dous días máis tarde, ás 23 horas da noite, remata a súa viaxe no lugar que hoxe se coñece como " Baixo do Serpent ", na enseada de Trece.

Era unha noite de mar embravecido. A tripulación do Serpent non podía decatarse do perigo que se lles aveciñaba. O buque-escola inglés converteríase na máis célebre das vítimas da traizoeira Punta Boi.
Tras estrelarse contra as rochas de Boi, o barco é inmediatamente comido polas xigantescas ondas, que lanzan con vida ás praias da enseada de Trece a tres dos 175 tripulantes do buque-escola. Os superviventes, no seu deambular nocturno buscando axuda, chegan á parroquia de Xaviña, onde reciben todo tipo de atencións por parte dos habitantes.

A poboación se mobiliza para cumprir co cristián deber de recuperar os corpos. Ao chegar a Trece, o espectáculo co que se encontran é dantesco: toda a costa está chea de restos do barco e de cadáveres. Nove días despois, saía da Coruña el Lapwing, que esperou a orde da autoridade eclesiástica para consagrar o cemiterio onde se enterrarían as vítimas, o coñecido " Cemiterio dous Ingleses ". Unha vez realizada esta cerimonia, o Lapwing lanzou unha salva en gratitude a esta aldea das terras camariñanas pola súa heroica actuación.

Deixamos atrás os baixos do Serpent e pasamos polos areais de Punta Pedrosa dende onde temos unha excelente vista de Cabo Vilán e do seu faro.

Previamente teremos decidido se finalizamos aquí a ruta (17 km) ou seguimos 5 km máis ata Camariñas pola estrada AC-432. A miña recomendación e, de facer isto, rematar na praia de Santa Mariña para darnos un baño se o tempo o permite onde teriamos deixado o coche a mañá. Desta praia ao centro de Camariñas hai 2 km.

5ª ETAPA CAMARIÑAS-MUXÍA (VIRXE DA BARCA)

Lonxitude: 25 km (16km saíndo dende Ponte do Porto) Dificultade: baixa Duración aproximada: 5:30 horas

Descrición da etapa:

Pódese acortar estas etapa bastante saíndo directamente de Ponte do Porto. A razón é que entre Camariñas e Ponte do Porto (9km) nos imos tragar unha ruta totalmente pola estrada AC-432 sen que tiñamos alternativa para rodear a ensenada. Se decidimos tomar esta opción saímos de Ponte do Porto polo paseo litoral da Gándara. De aquí ao pequeño porto de Cerixo onde visitamos o muiño de mareas. Volvemos cara a AC-163 e aproximadamente aos 900 metros atopamos un cruce á dereita onde collemos a estrada entre monte e cultivos en dirección á praia de Leis e de aquí á preciosa praia do Lago onde desemboca o río do mesmo nome unha especie de meandro entre a area. Rodeamos a praia e saimos da estrada para continuar por unha pista que bordea o litoral. Ao chegar a Merexo pasamos polo restaurante Casa Carmela, afamado pola sua cociña tradicional ainda que de cuestianable arquitectura. Deixamos a vista a dereita dos prados e cultivos fronte ao mar e continuamos pola estrada da costa. As seguintes paradas antes de chegar a Muxía é son as praias de Ozón e Loureiros tentando evitar a estrada e buscando as pistas e camiños alternativos. Do inicio da praia de Loureiros sae unha pista que enlaza directamente coa estrada.

Logo buscamos a AC-440 e subimos cara a Muxía a ao Santuariuo da Virxe da Barca onde, se o tempo o permite, tentaremos inutilmente de abalar a pedra.

Espero que cansos e ledos non demos unha homenaxe gastronómica como se merece.

Falta concretar esta derradeira etapa e decidir aloxamento aínda que penso que podemos buscalo directamente alí porque a oferta é ampla e a ocupación baixa.

FIN DA VIAXE

Costa da Morte

Preparámonos para facer realidade un vello desexo confesable. Percorrer a Costa da Morte a pé se cadra fuxíndo de nos mesmos ou ben na nosa procura. Este pedazo de terra que representa unha parte do ser galego que está a desaparecer como xa aconteceu noutras partes da nosa costa baixo a mole granítica da especulación. Entre Corme e Muxía, rematando na cabaleira pedra de abalar, tentaremos de deixar a pegada dos Palmeiráns polos cantís do malfadado Serpent, polas abas do faro onde o sol morría e sobreviven os derradeiros araos galegos. Seguiremos informando